Motor freni aslında vites küçültme işlemidir kısaca. Yokuş aşağı sürüş anında viteslerin sıralı ve kontrollü bir şekilde düşürülmesi aracın hızını keseceği için “motor freni” olarak çokça duyduğumuz sözcüktür. Bu makalede motor freni nedir ve nasıl kullanılır, araca zararı var mı onlara değineceğiz.

Motor freni nedir?

Motor freni genellikle yokuş aşağı yapılan yolculuklarda fren pedalına basarak aracı yavaşlatmak yerine vitesleri sıralı bir şekilde düşürerek motorun kendini yavaşlatmasına denir.

Örneğin 5’inci viteste seyir halindeyken aracınız 120 km hızla gaza basmadığınız halde yokuş aşağı ilerliyorsa vitesi kontrollü bir şekilde 4’üncü vitese almanız hızı 95’e, 3’üncü vitese almanız ise hızı 80′ düşürecektir. Kabaca bu olaya motor freni denir.

Motor freni kullanmanın neye faydası var?

Her şeyden önce motor freni kullanmak sürüş güvenliğini artırmaya yardımcı olabilir.

Örneğin 15 km boyunca hafif yokuş aşağı bir yolda ilerlediğinizi düşünün. Bu durumda aracın hızını kontrolde tutmak için belli aralıklarla ve 15 km yol boyunca sürekli fren pedalını kullanmanız gerekecek. Dolayısıyla frenler ısınacak ve henüz inişi tamamlamadan tutmamaya başlayacak. Bu ciddi anlamda bir güvenlik sorunu demektir.

Fakat, fren pedalı yerine arabanızı daha düşük bir viteste gitmeye mecbur kılarsanız o 15 km’lik yolu daha kontrollü, daha sabit hızda ve fren pedalına ihtiyaç duymadan tamamlayabileceksiniz.

Motor freni kullanmanın arabaya zararı var mı?

Motor freni kullanmak zararlı mı, arabaya zarar verir mi? diye bir soru da aklınıza gelmiş olması gerekir.

Motor freni kullanmak her ne kadar güvenli ve avantajlı demiş olsam da elbette belli kurallar çerçevesinde motor frenini kullanmamız gerekir. Her şeyden önce vitesleri kontrollü ve sıralı bir şekilde düşürmemiz gerekir. Aksi durumda avantaj ve güvenlik sağlayacağımıza dezavantaj ve güvensizlik oluşturabiliriz.

Motor freni kullanmak bir miktar ısı artışına neden olacaktır ancak bu olumsuz bir probleme yol açmaz. Zaten motor freni kısa süreli kullanabileceğimiz bir sistemdir. Muhtemelen yüzlerce km sürekli yokuş aşağı iniş yapacak bir yol karşımıza çıkmayacaktır.

Sıralı ve kontrollü vites düşürme nedir?

15 km’lik yokuş aşağı inişe sahip olan yolumuzu tekrar hayal edelim.

Sıralı vites düşürme: 5’inci viteste devam ettiğimiz esnada motor frenini devreye almak istediğimizde vitesleri sırasıyla küçültmemiz gerekir. Örneğin 5’den 4’e, 4’ten 3’e gibi sıralı küçültme işlemi yapmamız faydalı ve doğru olacaktır. 5’den 3’e veya 4’ten 2’ye gibi vites küçültmeler yanlış ve zararlı olacaktır.

Kontrollü vites düşürme: Vites küçültme işlemini yukarıdaki kurala uyarak sıralı bir şekilde yapıyor olabiliriz. Fakat aracın motoruna bu küçültme sırasında bir kolaylık, bir rahatlık sağlamalıyız. Seyir halinde vitesi küçültme işleminin rahat gerçekleşmesi gerekir.

Vites düşürme sırasında, örneğin 5’inci vitesten 4’üncü vitese alacağımız an vitesin geçişi rahat olmalı ve takılma zorlama yapmamalı. Bu gibi durum aracımızın vitesini küçültmek için uygun hız ve devirde olmadığımızı gösterir. Geçiş için doğru hız ve devir aralığını sağlamak için fren pedalını kullanmamız gerekir. Fren pedalıyla aracımızın hızını veya devrini uygun aralığa aldığımızda vites düşürme işlemini gerçekleştirebiliriz.

Böylece kontrollü vites küçültme işlemi yapmış oluruz. Kontrolsüz bir şekilde gerçekleştirilen vites küçültme işlemleri aracın vites kutusu (şanzıman) sisteminde ciddi hasarlara yol açabilir.

Motor freni nasıl çalışır?

Gaz pedalı bırakıldığında, hava giriş valfi kapanır ve hava akışının silindirlere ulaşmasını önleyen bir vakum oluşturulur. Motor devrini veya RPM’leri düşürerek bir aracı yavaşlatmaya yardımcı olan bir fren kuvveti oluşmaya başlar.

Motordaki bu enerji azalımı sonucu üretilen frenleme kuvvetinin bir kısmı aktarma organlarındaki sürtünmeden kaynaklanır, ancak bir çoğuna hava eksikliğinden kaynaklanan vakum neden olur. Sonuç itibariyle fren pedalı kullanmadan araçta gözle görülür bir hız kaybı meydana gelir.

Motor freni kullanırken nelere dikkat etmeliyiz?

Motor freni yapmak istememiz durumunda her şeyden önce kendimizin ve çevremizin güvenliğini almamız gerekir. Ezbere ve bilinçsizce yapılacak bir işlem değildir.

Motor freni yapmadan önce aracımızı tanımamız ve vereceği tepkileri bilmemiz gerekir. Bunun için öncesinde kalabalıktan uzak uygun bir yol bularak pratik yapmamız güvenlik için çok önemlidir.

Düz şanzımanlı (manuel vites) araçlarda sıklıkla kullanılan motor freni belki de bizim aracımız için uygun değildir. Yaptığımız pratiklerde, her şeyi doğru uyguladığımız halde olumsuz sonuçlar veya araçtan beklenmeyen geri bildirimler alıyorsak motor freni konusunu rafa kaldırmamız gerekebilir de.

Yapacağınız pratiklerde her zaman; araç seyir halindeyken gaz pedalından ayağınızı çekip hız kesildiğinde vites küçültüp daha sonra da ayağınızı debriyajdan yavaş bir şekilde çekmeniz gerekir. Debriyajı hızlı bir şekilde bırakmanız aracınızın anlık olarak zor duruma düşmesini ve sarsılmanızı sağlayabilir.

Bu deneme süreci içerisinde aracınızı izlemelisiniz ve en iyi vites geçişlerinin hangi devir/hız aralıklarında olduğu hakkında bilgi edinmelisiniz. Unutmayalım ki motor freni kullanımı ve tepkisi her araçta farklılık gösterebilir.

Otomatik vitesli otomobilde motor freni kullanılır mı?

Standart bir otomatik şanzımanlı (vites) araçta motor freni yaygın olarak kullanılan bir şey değildir. Fakat yine de düşük vitesteyken ayağınızı gaz pedalından çekmeniz aracın hızını azaltacaktır.

Yokuş aşağı inmeniz gereken bir yolda, yokuşa girmeden önce düşük vites aralıklarını kullanmanız gerekir.

Bazı otomatik şanzımanlı araçlar, sürücüye direksiyon kolundan kumanda edilen veya standart bir vites kolu ile vites değiştirme imkanı sunar. Bu tip araçlarda motor freni kullanmak için tıpkı düz vites araçların mantığındaki gibi daha düşük bir vitese almanız yeterlidir.

Jake frenleri nedir?

Sıkıştırma freni olarak da bilinen motor freni, daha büyük ticari araçlarda kullanılabilen bir yöntemdir. Süreç biraz farklı işliyor ve sürece yardımcı olan Jacobs freni (veya jake freni) olarak bilinen dizel motora özel bir fren sistemidir.

Yarı römork frenlemenin önemli bir yüzdesi, 20 psi hava basıncı veya daha düşük hava uygulama basınçları gerektirir. Bu, araç fren gereksinimlerinin çoğu için sistem potansiyelinin beşte birinden daha azının kullanılabileceği anlamına gelir. 

Bu tip araçlarda kompresyon frenlemenin amacı; 

Jake frenleri, aracın yavaşlatmasına yardımcı olur, böylece aracın temel frenlerinin ömrünü büyük ölçüde uzatır.

Sistem, sürücü gösterge panelinde farklı silindirlere giden yakıtı kapatan bir düğmeye bastığında çalışır. Bu, yanma sürecini durdurur ve silindirlerden basınçlı havayı boşaltmak için egzoz valfleri açılır. Aracın yavaşlamasına yardımcı olan mekanik sürükleme oluşturulur.

Büyük araçlar çok fazla ekstra ağırlık taşır ve bu da yavaşlamalarını zorlaştırır. Jake frenlerin kullanılması, bu araçların daha çabuk yavaşlamasına yardımcı olabilir ve normal fren sistemindeki aşınma ve yıpranmayı önleyebilir.

Krediler: (2)

ÖNERİLEN MAKALE: Motor soğutma sıvısının aslında motorun kanı olduğunu ve birçok büyük hasarın bundan kaynaklanabileceğini biliyor muydunuz? Okumaya devam edin >>